Sanktuarium - Kult Maryjny


KULT MARYJNY WE FARZE W XVII WIEKU
 
O tym, że Najświętsza Maria Panna była czczona w naszym kościele w szczególności sposób już w XVII wieku mamy pewny przekaz z dokumentu, który podsumował lustrację dekanatu grudziądzkiego w 1667 roku. Wnikliwej kontroli stanu parafii z ramienia biskupa dokonał wówczas archidiakon i oficjał chełmiński / tj. Jan Ludwik Strzesz. W tym czasie fara dźwigała się ze zniszczeń, jakich doznała w czasie czteroletniej okupacji szwedzkiej i tragicznego pożaru części kościoła.
Otóż, dowiadujemy się z protokołu, że główny ołtarz, to był ołtarz Wniebowzięcia i Ukoronowania NMP i choć wówczas poniszczony zachwycał znakomitym wystrojem rzeźbiarskim i złoceniami, a wszystko to było fundacją pobożnego rodu starostwo grudziądzkie w latach 1604 – 1611, a następnie został biskupem chełmińskim i piastował tę godność w latach 1611 – 1643. Więc darowizna ta miała miejsce w pierwszej połowie XVII wieku, a poświęcenia głównego ołtarza Matce Roskiej świadczyć tylko może o istniejącym wielki kulcie maryjnym. Obraz Św. Mikołaja był natomiast we wyższej części nawy. I tutaj ciekawostka: dzisiaj już wiemy, że obraz NMP z tego ołtarza ocalał i to on właśnie zwisł obecnie po gruntowej konserwacji, na zachodniej ścianie prawej nawy, koło chóru. Ten stary, zabytkowy obraz barokowy przedstawia w sposób realistyczny właśnie scenę Wniebowzięcia i Ukoronowania NMP, co ściśle odpowiada wzmiance ks. J. Strzesza. Po konserwacji czterystuletni obraz wygląda jak nowy. Został on namalowany na deskach, co fachowo nazywa się „tablicą”, a ścięte górne kąty powstały przez dopasowanie do takich ram.
Ze słów protokołu wyłaniają się i inne przejawy kultu maryjnego. Np. W nie istniejącej już kaplicy Działyńskich stałą rzeźba Matki Boskiej, a dziedzic Feliks Białochowski ustanowił specjalną fundację z procentów od dochodu z majątku swojego w Skurgwach / 400 florenów rocznie / na zagwarantowanie Mszy Św. Za żywych i zmarłych w każdą sobotę oraz trzecią, czwartą i szóstą niedzielę wraz ze specjalnym odśpiewywaniem godzinek do Matki Roskiej.
Najświętszym jednak ośrodkiem kultu maryjnego we farze, niejako „początkowym sanktuarium”, była cześć lewej nawy w otoczeniu bocznego ołtarza poświęconego Najświętszej Marii Pannie. Tam od lat przed 1667 rokiem modlono się o wstawiennictwo Matki Roskiej w różnych sprawach, z których bardzo dużo zakończyło się nadzwyczaj pomyślnie mino wielu przeciwieństw. Dlatego też obraz tego ołtarza stał się dla mieszkańców Grudziądza i okolicy jakby ogniskiem kultu maryjnego.
Jak napisał wizytator parafii w 1667 roku ks. Jan Strzesz, w lewej nawie kościoła Św. Mikołaja „gromadzili się od najdawniejszych czasów” członkowie Bractwa Różańca Świętego. Odprawiano tutaj co sobotę śpiewaną Mszę Św. Wotywną na koszt stowarzyszonych, a także w niedzielę i święta po wczesnej porannej cichej odbywało się dodatkowe nabożeństwo maryjne z czytaniami i odśpiewaniem litanii. Także tutaj odbywało się wspólne odmawianie czy śpiewanie różańca oraz zebrania braci, procesje, nabożeństwa żałobne za zmarłych braci itp. Ta część kościoła była we wyłącznym władaniu Bracwta.
Obraz NMP był wielce czczony. Przyodziewano postacie sukienkami, których było już pięć, a więc jedna złota, dwie purpurowe przetykane złotem i dwie na „miarę”. Te wszystkie sukienki, jak i inne różne przedmioty do sprawowania obrzędów zostały ofiarowane w ciągu ostatnich ośmiu lat, gdyż w czasie okupacji szwedzkiej wszystkie drogocenne rzeczy zostały doszczętnie zrabowane, a księgi zniszczone. Pod specjalnym nadzorem Bractwa były też wszystkie dary, których dalszy ciąg wywieziono w protokole lustracji, a więc srebrne tablice na wota, których było 26 też srebrnych z łańcuszkami; „obraz podwójny pozłacany”, dwie korony pozłacane ozdobione drogimi kamieniami i diamentami, pierścieniem i złotym pelikanem; srebrne berło, dwa medale pozłacane z łańcuszkami i małymi krzyżykami, pozłacany relikwiarz z wmontowanym kryształem górskim, lampa, miedziane kandelabry, dzwonki oraz dwa ozdobne antepedia (zasłony stołu ofiarnego) i nakrycia drogocenne stopni ołtarza. Wyłączna własnością Bractwa było też wiele szat liturgicznych i obrusów, które zostały wyliczone oddzielnie od parafialnych. Wszystko to świadczy o wielkim nabożeństwie i wdzięczności, jaką wyrażali ówcześni czciciele Maryji za doznane od Niej łaski.
Zapewne każdy z czytających słusznie pomyślał, że chodzi o uwielbiany i dzisiaj obraz Matki Boskiej Łaskawej, Patronki Grudziądza. Tak, to ten sam wizerunek Matki Boskiej i Małego Pana Jezusa, który od wieków już cieszył się powszechną estymą. Przytaczane dane z protokołu po lustracyjnego z 1667 roku, napisane przez ks. Jana Strzesza stanowią na to niezbity dowód.
Z licznych zawieruch wojennych pozostały do naszych czasów tylko srebrne (pozłacane ?) sukienki Matki Boskiej i Pana Jezusa i korony, które po regeneracji i błogosławieństwie Ojca Świętego powróciły na swoje miejsce. Te siedemnastowieczne pamiątki powinny uświadomić każdemu, że już od setek lat trwa kult „Grudziądzkiej Pani” i dobrze, że odżył w tak wspaniałej formie Sanktuarium.

Opr. Jerzy Krzyś

KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH DAT HISTORII
KULTU MATKI BOŻEJ ŁASKAWEJ
OPIEKUNKI GRUDZIĄDZA
 
14 I 1654 FUNDATIO BIALOCHOWIANA  - Początek kultu Matki Bożej w grudziądzkiej farze. Feliks Michał Białochowski z dochodów wsi Skurgwy ufundował nabożeństwo Cursus Beatae Virginae Mariae - we wtorek, środę, piątek i sobotę dwóch kapłanów, organista i dwóch choralistów śpiewa po łacinie Godzinki ku czci Matki Najświętszej. Fundacja została odnowiona rok później.
Ołtarzem Matki Bożej opiekuje się Bractwo Różańcowe, stąd w tym czasie obraz nosi tytuł Matki Bożej Różańcowej

1949 Rozpoczęcie nabożeństw w pierwsze soboty miesiąca ku czci Niepokalanego Serca NMP z procesją Eucharystyczną dookoła kościoła

XII 1953 – XII 1954 Rok Maryjny z okazji setnej rocznicy ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP. W parafii obchodzony był pod hasłem: Ołtarz Maryjny naszym dziełem Roku Maryjnego

28 VIII 1954 Poświęcenie nowego ołtarza Matki Bożej przez Ks. Bpa Chełmińskiego Kazimierza J. Kowalskiego

14 X 1954 Ks. proboszcz Paulin Kalinowski prosi Biskupa Chełmińskiego o wyjednanie indultu odpustowego dla parafii. Pod koniec roku kościół otrzymuje przywilej odpustu Maryjnego na dzień 8 września – w Święto Narodzenia NMP

31 X 1954 Po raz pierwszy w dokumencie biskupim pojawia się tytuł Matka Boża Łaskawa Grudziądzka

9 III 2002 Ojciec Święty Jan Paweł II w Watykanie, na prośbę Ks. Biskupa Toruńskiego Andrzeja Suskiego i Ks. Proboszcza Infułata Tadeusza Nowickiego błogosławi korony na wizerunek Matki Bożej Łaskawej

7 IX 2002 Biskup Toruński Andrzej Suski w Grudziądzu dokonuje uroczystej koronacji wizerunku Matki Bożej Łaskawej

3 V 2004 Ustanowienie kolegiaty św. Mikołaja Sanktuarium Diecezjalnym

17 VI 2004  Afiliacja Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej do Patriarchalnej Bazyliki Matki Bożej Większej w Rzymie z możliwością korzystania z odpustów, którymi cieszy się Bazylika